Hành trình của Arsenal dưới thời Mikel Arteta có thể được ví như một vở kịch ba màn. Màn một là việc thiết lập một nền tảng văn hóa và chiến thuật không thể lay chuyển. Màn hai là quá trình tinh chỉnh hệ thống đó để đạt được sự kiểm soát và thách thức danh hiệu, nhưng cũng bộc lộ những giới hạn cốt tử.
Giờ đây, chúng ta đang chứng kiến màn ba, được đánh dấu bằng sự xuất hiện của hai tân binh Viktor Gyökeres Martín Zubimendi và sự trở lại của hậu vệ Riccardo Calafiori – người có một mùa giải đầu tiên đầy gián đoạn vì những chấn thương khác nhau.
Đây không chỉ là những bản nâng cấp đơn thuần; chúng là những giải pháp được thiết kế riêng để giải quyết các vấn đề đã tồn tại: sự thiếu vắng một “sát thủ chuyên nghiệp” trong vòng cấm , sự phụ thuộc quá mức vào các phương án tấn công biên khi đối đầu với các khối phòng ngự lùi sâu , và một mức độ dễ đoán nhất định đã dẫn đến việc đánh rơi điểm số từ những thế trận dẫn trước.
Những bản hợp đồng này báo hiệu một cuộc tiến hóa có chủ đích, chuyển đổi Arsenal từ một đội bóng thống trị về quyền kiểm soát bóng thành một cỗ máy chiến thuật biết vũ khí hóa sự thống trị đó bằng tính trực diện, sự khó lường và tàn nhẫn ở một phần ba sân cuối cùng. Đây là chương cuối cùng trong quá trình xây dựng của Arteta, một chương được viết với tham vọng biến sự kiểm soát thành sự chinh phạt.
Viktor Gyökeres không phải là một tiền đạo thông thường; anh là hình mẫu của một “trung phong toàn diện”. Với chiều cao 1m87 và một bộ khung thể chất ấn tượng, anh là một thế lực đáng gờm trong các cuộc đấu tay đôi trên không và trên mặt đất, sử dụng sức mạnh của mình để che chắn bóng và cầm chân các hậu vệ. Khả năng này biến anh thành một điểm tựa đáng tin cậy cho lối chơi trực diện, một “cửa thoát bóng một người” có khả năng tỏa sáng ngay cả khi bị cô lập.
Nhưng thể chất chỉ là một phần câu chuyện. Vũ khí chính của Gyökeres là khả năng di chuyển thông minh. Anh thực hiện những pha chạy chỗ theo đường cong tinh quái vào các hành lang trong để khai thác khoảng trống giữa các hậu vệ, sử dụng vị trí ở phía điểm mù của hậu vệ để thoát khỏi sự đeo bám trong vòng cấm, và sở hữu tốc độ để liên tục đe dọa phía sau hàng phòng ngự. Khả năng dứt điểm của anh là đỉnh cao. Anh là một “tiền đạo không rườm rà”, có thể tung ra những cú sút uy lực bằng cả hai chân với lực vung chân tối thiểu, thường gây bất ngờ cho thủ môn bằng cách dứt điểm sớm. Thành tích 43 bàn thắng trên mọi đấu trường cho Sporting mùa giải 2023/24, trong đó có 29 bàn ở giải VĐQG , và chỉ số bàn thắng kỳ vọng không tính phạt đền là 0.68 mỗi 90 phút (thuộc top 2% tiền đạo hàng đầu), là minh chứng rõ ràng cho bản năng săn bàn thượng hạng này.
Hơn nữa, anh còn là một người kiến tạo tài ba, xuất sắc trong lối chơi giữ bóng và liên kết, với các chỉ số về kiến tạo, hành động tạo ra cú sút và rê bóng qua người đều nằm trong nhóm cao nhất.
Sự xuất hiện của Gyökeres đại diện cho một sự thay đổi chiến thuật cơ bản so với những người tiền nhiệm. Trong khi Kai Havertz và Gabriel Jesus xuất sắc trong việc lùi sâu để liên kết lối chơi và tạo ra sự áp đảo ở tuyến giữa, họ thường để lại vòng cấm “không có người ở”. Gyökeres thì ngược lại: anh lảng vảng quanh hàng phòng ngự cuối cùng , cung cấp một điểm đến trung tâm, cố định và liên tục. Anh chính là lời giải cho nghịch lý “thống trị nhưng không có sản phẩm cuối cùng” của Arsenal. Mùa trước, Pháo thủ thường có tỷ lệ kiểm soát bóng và xG cao nhưng không chuyển hóa thành đủ bàn thắng, đặc biệt là trong những thời khắc quyết định. Gyökeres là giải pháp một cầu thủ chuyển hóa cơ hội ở tỷ lệ ưu tú và mang đến những “bàn thắng xấu xí” hay pha dứt điểm của một “sát thủ” mà họ thiếu. 39 bàn thắng của anh ở giải VĐQG mùa trước nhiều hơn tổng số bàn thắng của năm cầu thủ ghi bàn hàng đầu của Arsenal cộng lại.
Đây là một sự đánh đổi có tính toán của Arteta: hy sinh một phần khả năng pressing từ tiền đạo để đổi lấy một cỗ máy ghi bàn thực thụ. Canh bạc này chỉ có thể thực hiện được nhờ những sự bổ sung ở các tuyến sau. Đây là cốt lõi chiến thuật của bản hợp đồng Gyökeres. Sự hiện diện của anh tạo ra một “hiệu ứng gợn sóng”. Thể chất và mối đe dọa thường trực của anh có nghĩa là anh sẽ thu hút cả hai trung vệ đối phương. “Lực hút trong vòng 6m50” này là thứ mà Arsenal trước đây thiếu và sẽ ngăn chặn các đội đối phương dễ dàng kèm đôi Bukayo Saka và Gabriel Martinelli.
Xu hướng chạy vào hành lang trong bên phải của anh sẽ kéo các hậu vệ theo, tạo ra không gian mênh mông ở phía đối diện cho Martinelli khai thác ở phía điểm mù. Điều này trực tiếp giải quyết vấn đề hiệu quả của Martinelli bị hạn chế ở mùa giải trước. Với một mục tiêu thực sự trong vòng cấm, các cầu thủ chạy cánh của Arsenal có thể thực hiện những quả tạt sớm và đa dạng hơn thay vì rê dắt quá nhiều hoặc bị buộc phải thực hiện những đường chuyền trả ngược dễ đoán. Điều này làm cho những đường chuyền của Saka trở nên nguy hiểm hơn rất nhiều.
Martín Zubimendi là hình mẫu tiêu biểu của một số 6 mà Arteta tìm kiếm, người kế thừa hiện đại của những huyền thoại như Busquets hay Rodri. Anh là một “tiền vệ trụ rất toàn diện”, xuất sắc trong việc nhận bóng dưới áp lực, sử dụng những chuyển động cơ thể tinh tế và sự điều chỉnh liên tục để tạo ra không gian và thời gian. Tỷ lệ chuyền bóng chính xác cao (85.6%) và sự tham gia vào các chuỗi luân chuyển bóng trong trận cho thấy sự đáng tin cậy của anh. Anh là “nhạc trưởng” điều khiển nhịp điệu trận đấu từ sâu. Anh không chỉ chuyền ngang; 31% số đường chuyền của anh hướng về phía trước, tương đương với Ødegaard, và anh nằm trong số những người giỏi nhất La Liga về các đường chuyền xuyên tuyến.
Khả năng phòng ngự của anh dựa trên sự phán đoán và chọn vị trí hơn là thể chất thuần túy. Anh dẫn đầu các tiền vệ La Liga về số lần cắt bóng và có tỷ lệ thắng tay đôi trên mặt đất (58%) và trên không (62%) ấn tượng.
Sự xuất hiện của Zubimendi với vai trò một số 6 chuyên trách, kỷ luật sẽ giải phóng Declan Rice để hoạt động trong vai trò tiền vệ con thoi tự nhiên và mạnh mẽ hơn của mình. Zubimendi cung cấp sự an toàn phòng ngự và nền tảng triển khai bóng từ sâu, cho phép Rice dâng cao pressing, tham gia tấn công và tận dụng khả năng kéo bóng mạnh mẽ của mình. Tuy nhiên, các trận giao hữu cho thấy đây không phải là một hệ thống phân cấp cứng nhắc. Rice và Zubimendi có thể hoán đổi vị trí, với Rice đôi khi lùi sâu hơn để tung ra những đường chuyền dài cho Saka, tạo ra một động lực mới, khó lường. Họ có thể hoạt động như một cặp tiền vệ trụ đáng gờm trong sơ đồ 4-2-3-1, mang lại cho Arsenal sự kiểm soát vượt trội ở khu vực trung tâm. Sự kết hợp giữa khả năng kiểm soát của Zubimendi, sự năng động của Rice và sức sáng tạo của Ødegaard được mô tả là một “tuyến giữa gần như hoàn hảo”. Zubimendi là “người kích hoạt” cho toàn bộ cuộc cách mạng chiến thuật.
Nhân tố còn lại để hoàn thiện đội hình chính là hậu vệ trái Calafiori, để hiểu rõ tài năng người Italia này, trước tiên phải hiểu hệ thống chiến thuật cấp tiến của Thiago Motta tại Bologna, đặc trưng bởi sự linh hoạt, hoán đổi vị trí và luân chuyển cực độ. Vai trò chính của Calafiori dưới thời Motta là trung vệ lệch trái bó vào trong.
Anh thường xuyên bước ra khỏi hàng phòng ngự và kéo bóng một cách quyết liệt vào tuyến giữa, tạo ra sự áp đảo ở trung lộ và phá vỡ cấu trúc phòng ngự của đối phương. Khả năng kéo bóng của anh là một vũ khí chính. Anh là một người kéo bóng ưu tú (thuộc top 19% hậu vệ hàng đầu về số lần kéo bóng tiến bộ) và rất hiệu quả trong việc đối đầu với đối thủ (thuộc top 8% về số lần qua người thành công).
Pha kiến tạo nổi tiếng của anh trong trận gặp Croatia tại Euro 2024 là ví dụ tiêu biểu cho khả năng này. Vai trò táo bạo này được củng cố bởi kỹ thuật cá nhân xuất sắc, sự điềm tĩnh khi có bóng và khả năng chơi bóng bằng cả hai chân.
Hồ sơ độc đáo của Calafiori mang lại cho Arteta sự linh hoạt chiến thuật to lớn, làm cho việc triển khai bóng của Arsenal trở nên khó đoán hơn nhiều. Anh không chỉ là một cầu thủ; anh là một trung vệ trung tâm, trung vệ lệch trái, hậu vệ trái và một tiền vệ phụ trong cùng một gói. Điều này cho phép Arteta thay đổi đội hình ngay trong trận đấu mà không cần thay người. Khi các đội cố gắng pressing tầm cao Arsenal, khả năng của Calafiori chỉ đơn giản là rê bóng qua hàng pressing đầu tiên là một công cụ mới đầy hủy diệt. Điều này buộc đối thủ phải lùi lại, tạo thêm không gian cho những cầu thủ như Zubimendi và Ødegaard.
Calafiori đại diện cho giai đoạn cuối cùng trong tầm nhìn “Bóng đá Tổng lực” của Arteta cho hàng phòng ngự, vượt qua khái niệm hậu vệ cánh bó vào trong để đến với một hậu vệ thực sự linh hoạt, không vị trí. Anh là giải pháp tối thượng cho vấn đề về sự dễ đoán trong giai đoạn triển khai bóng.
Arsenal giờ đây được trang bị cho nhiều phương thức tấn công. Họ vẫn có thể kiểm soát trận đấu thông qua việc giữ bóng với Zubimendi, nhưng giờ đây họ có thêm lựa chọn chơi trực diện, nhanh chóng từ Rice hoặc Raya đến Gyökeres. Những pha kéo bóng của Calafiori cung cấp một phương pháp triển khai thứ ba. Điều này giải quyết những lời chỉ trích trước đây về lối chơi “chậm và có cấu trúc”. Đội hình cơ bản vẫn là 4-3-3, nhưng giờ đây nó có thể chuyển đổi linh hoạt sang 4-2-3-1 với Rice và Zubimendi tạo thành một cặp tiền vệ trụ để tăng cường kiểm soát. Havertz thậm chí có thể chơi như một số 10 phía sau Gyökeres trong những tình huống trận đấu cụ thể.
Từ một đội bóng được định hình bởi quy trình và triết lý, họ đã trở thành một đội quân được trang bị nhiều giải pháp quyết định. Đây là đội hình hoàn thiện và linh hoạt nhất về mặt chiến thuật trong kỷ nguyên Arteta. Nền tảng phòng ngự là ưu tú, tuyến giữa cân bằng và mạnh mẽ, và hàng công giờ đây sở hữu sự đa dạng và sắc bén mà trước đây họ còn thiếu. Kỷ nguyên của những tiếc nuối và những lần “suýt soát” đã qua. Những bản hợp đồng này đại diện cho một lời tuyên bố về ý định. Arteta đã được trao những mảnh ghép cuối cùng cho bức tranh chiến thuật của mình, và kỳ vọng giờ đây không chỉ là thách thức, mà là chinh phục. Đây là đội bóng được xây dựng để hoàn thành sứ mệnh giải cơn khát danh hiệu cho các Gooners.
