Khi tiếng còi mãn cuộc vang lên vào ngày cuối cùng của mùa giải 2024 – 2025, một cảm giác quen thuộc đến đau đớn lại bao trùm lấy các cổ động viên Arsenal. Lần thứ ba liên tiếp, họ về nhì tại Premier League. Trên các khán đài của đối thủ, điệp khúc “lại về nhì, ole ole” vang lên như một sự chế nhạo cay đắng, xoáy sâu vào nỗi thất vọng của một câu lạc bộ đã ở rất gần nhưng lại không thể chạm tới vinh quang. Trên thực tế, bản cáo chung về một mùa giải trắng tay tại giải vô địch quốc gia, vốn đã được cất lên từ cuối tháng 4, sau khi Liverpool đè bẹp Tottenham Hotspurs ở vòng đấu thứ 34.
Kể từ thời điểm đó, sự tập trung của bộ sậu Pháo Thủ đã hướng hết về kỳ chuyển nhượng mùa hè, nơi mà họ sẽ phải thực hiện một canh bạc tất tay. Trong 5 năm đầu tiên dưới triều đại Mikel Arteta, Arsenal dù tiến bộ, nhưng vẫn không có thêm một danh hiệu lớn nào. Sự kiên nhẫn cũng chỉ có giới hạn, mùa giải 2025 – 2026 sẽ là thời khắc định đoạt số phận của HLV người Tây Ban Nha, và Mikel Arteta, hơn bao giờ hết, cần 1 tiền đạo sắc bén để giải bài toán hàng công cho Pháo thủ.
Mùa giải này phơi bày một nghịch lý cốt lõi. Tại đấu trường châu Âu, Arsenal đã có một bước tiến vượt bậc, lần đầu tiên lọt vào bán kết Champions League kể từ năm 2009, một minh chứng rõ ràng cho sự trưởng thành và bản lĩnh. Thế nhưng, tại mặt trận quốc nội, họ lại thụt lùi. So với mùa giải trước, họ giành được ít hơn tới 15 điểm. Làm thế nào một đội bóng có thể vừa tiến bộ, vừa thụt lùi trong cùng một thời điểm?
Câu trả lời không chỉ nằm ở việc thiếu một tiền đạo cắm đơn thuần. Nó nằm sâu hơn trong triết lý của huấn luyện viên Mikel Arteta: sự theo đuổi gần như giáo điều một mẫu tiền đạo hoàn hảo về mặt chiến thuật. Cuộc tìm kiếm này, dù có thể hiểu được, đã tạo ra một đội bóng kiểm soát tốt nhưng dễ đoán, phòng ngự chắc chắn nhưng tấn công thiếu sắc bén, và cuối cùng là bế tắc trong cuộc đua vô địch. Bài viết này sẽ phân tích liệu sự “cầu toàn” của Arteta có đang trở thành một “vết xe đổ”, một sai lầm lặp lại đang kìm hãm Pháo thủ ngay trước ngưỡng cửa thiên đường.
Dưới thời kỳ dẫn dắt của mình, Arteta đã loại bỏ Aubameyang – Một ngôi sao tấn công thực thụ, với lý do vô kỷ luật. Nhưng hẳn ai cũng hiểu, một trong những nguyên nhân cốt lõi khác, là việc tiền đạo người Gabon tỏ ra không phù hợp với triết lý tiền đạo của ông thây người Tây Ban Nha.
Auba ghi bàn giỏi, chạy chỗ tốt, nhưng lối chơi của anh đòi hỏi phải có được sự hỗ trợ tối đa của các vệ tinh xung quanh. Arteta đòi hỏi nhiều hơn thế, hoặc nói đúng hơn, là ông cần một mẫu cầu thủ đa năng hơn Aubameyang. Từng có một quãng thời gian, Mikel Arteta mê tít Roberto Firmino của Liverpool. Nhưng dĩ nhiên, mục tiêu này là không thể đụng đến. Dẫu vậy, việc thuyền trưởng của Pháo thủ có một chấp niệm quá lớn với “mẫu tiền đạo kiểu Firmino”, rốt cuộc lại khiến vị trí trung phong cắm của Arsenal rơi vào tình trạng bất ổn trong suốt một thời gian dài.
Hơn một năm trở lại đây, Benjamin Sesko và Viktor Gyokeres là 2 cái tên gắn liền với những đồn đoán về vị trí tiền đạo của Arsenal. Alexander Isak được cho là mục tiêu hàng đầu của Pháo thủ, nhưng giấc mộng này đã tan vỡ, khi Newcastle – CLB chủ quản của Isak, chính thức giành vé dự Champions League, qua đó sẵn sàng hét giá tiền đạo này lên tới 200 triệu bảng.
Mục tiêu của Arsenal còn có Ollie Watkins của Aston Villa, nhưng mọi thông tin đều cho thấy đây chỉ là một mục tiêu dự phòng. Câu hỏi mà người ta đặt ra nhiều nhất lúc này là: Tại sao Arsenal vẫn chưa có động thái thực sự nào với trường hợp của Sesko hay Gyokeres?
Lời giải có lẽ xuất phát từ chính sự “kén cá chọn canh” của Arteta. Sau khi để hụt Isak, huấn luyện viên người Tây Ban Nha tỏ ra không thực sự hài lòng với bất kỳ mục tiêu nào khác trên thị trường chuyển nhượng. Gyokeres thì bị xem là quá vụng về trong khâu làm tường, không giỏi không chiến, và mới chỉ tỏa sáng ở một giải đấu nhỏ. Sesko thì dù được đánh giá la giàu tiềm năng, nhưng hiệu suất ghi bàn lại không vượt trội hơn Kai Havertz là mấy.
Arteta không chỉ tìm kiếm một cỗ máy ghi bàn. Ông muốn một “thân hình to lớn”, một “tiền đạo mục tiêu” có “khả năng thể chất để đối đầu với các hậu vệ”. Cầu thủ này cũng phải là một “tiền đạo toàn diện”, người có thể “lùi sâu để liên kết lối chơi, thực hiện các pha chạy chỗ để kéo giãn hàng phòng ngự đối phương”. Họ phải vị tha, đóng góp vào lối chơi chung, pressing quyết liệt và hiểu rõ lối chơi vị trí. Đây chính là “kỳ lân” mà Arteta đang săn lùng.
Lý do cho những yêu cầu này nằm ở hệ thống 4-3-3 của ông. Với sự hoán đổi vị trí linh hoạt và sự nhấn mạnh vào việc xây dựng lối chơi, hệ thống này đòi hỏi một tiền đạo vừa là người kiến tạo, vừa là người dứt điểm. Một “poacher” (kẻ săn bàn) đơn thuần có thể phá vỡ toàn bộ cấu trúc của đội.
Đây là cuộc xung đột trung tâm. Liệu hệ thống của Arsenal, vốn tạo ra cơ hội nhưng chật vật trong khâu chuyển hóa, có đơn giản chỉ cần một “poacher” để thực hiện cú đấm cuối cùng?. Lời khen của chuyên gia Kris Boyd dành cho “pha dứt điểm của một kẻ săn bàn” của Mikel Merino và gợi ý rằng anh có thể là một “số 9 mới” là một ví dụ điển hình cho quan điểm này.
Hay ngược lại, như triết lý của Arteta gợi ý, việc đưa vào một “poacher” thuần túy không tham gia vào việc xây dựng lối chơi sẽ khiến toàn bộ hệ thống sụp đổ? Một “poacher” có thể bị “hạn chế” và không đóng góp vào lối chơi liên kết mà vai trò “Tiền đạo Toàn diện” (Complete Forward) đòi hỏi. Các ý kiến trái chiều từ các chuyên gia và người hâm mộ, từ lời kêu gọi đơn giản của Alan Shearer về một “tiền đạo hàng đầu” đến các cuộc thảo luận chiến thuật phức tạp trên các diễn đàn về sự khác biệt giữa các vai trò tiền đạo, cho thấy sự phức tạp mà Arteta đang phải đối mặt.
Sự “cầu toàn” của Arteta không phải là tìm một cầu thủ ghi 30 bàn. Đó là tìm một cầu thủ ghi hơn 20 bàn trong khi vẫn hoàn thành một loạt các chỉ thị chiến thuật phức tạp. Tiêu chuẩn cực kỳ cao này chính là nguồn gốc của những khó khăn trên thị trường chuyển nhượng và vấn đề trên sân cỏ. Arsenal không chỉ tìm kiếm một tay săn bàn; họ đang tìm kiếm một cầu thủ có thể làm công việc của Havertz và ghi bàn như Isak hay Gyökeres. Đây là một mẫu cầu thủ cực kỳ hiếm, giải thích cho các mức phí chuyển nhượng khổng lồ, các cuộc tìm kiếm kéo dài, và tại sao câu lạc bộ có thể kết thúc mà không có ai nếu ứng cử viên “hoàn hảo” của họ không có sẵn. Đây chính là “cái bẫy của sự cầu toàn”.
Vậy liệu sự cầu toàn của Arteta có phải là một “vết xe đổ”? Câu trả lời là có. Sự theo đuổi cứng nhắc một tiền đạo “hoàn hảo” đang trở thành một hình thức của sai lầm lặp lại. Mặc dù tầm nhìn của ông đã xây dựng nên một đội bóng đáng gờm, sự thiếu linh hoạt của ông ở một phần ba sân cuối cùng – cả về chiến thuật và trên thị trường chuyển nhượng – đã tạo ra một rào cản khiến họ phải về nhì ba lần liên tiếp. Việc theo đuổi sự hoàn hảo đã trở thành kẻ thù của sự tốt đẹp.
Để phá vỡ chu kỳ này, hai điều cần phải thay đổi:
Thứ nhất là sự thích ứng về mặt chiến thuật. Đội bóng cần một “Kế hoạch B” không phụ thuộc vào một tiền đạo thần thoại duy nhất. Điều này có thể bao gồm việc thử nghiệm các sự kết hợp tiền đạo khác nhau hoặc phát triển các chiến lược cụ thể để phá vỡ các khối phòng ngự lùi sâu, thay vì hy vọng một bản hợp đồng mới sẽ giải quyết mọi thứ. Lối lên bóng “nặng nề” cần một con đường thay thế, trực diện hơn đến khung thành. Những lời chỉ trích của các chuyên gia về việc ông thiếu Kế hoạch B và sự cứng nhắc trong chiến thuật đã ủng hộ điều này.
Thứ hai là chủ nghĩa thực dụng trên thị trường chuyển nhượng. Arsenal cần một chiến lược chuyển nhượng linh hoạt hơn. Liệu một tiền đạo “rất tốt” như Ollie Watkins, người có 90% hồ sơ lý tưởng nhưng có sẵn và đã được chứng minh, có phải là một khoản đầu tư tốt hơn là chờ đợi một mục tiêu 100% lý tưởng nhưng có khả năng không thể đạt được như Isak? Tình huống của Toney là một lời cảnh báo về việc không nên để sự hoàn hảo trở thành kẻ thù của cái tốt.
Sau cùng, không thể phủ nhận sự tiến bộ dưới thời Arteta và nỗi đau khi ở “rất gần” vinh quang. Nền tảng đã được xây dựng. Bước cuối cùng để lên đến đỉnh cao không chỉ đòi hỏi sự tiếp nối của một tầm nhìn xuất sắc, mà còn cần sự bổ sung của chủ nghĩa thực dụng và khả năng thích ứng của một nhà vô địch. Nỗi đau của việc “suýt soát” chỉ có thể bị phá vỡ khi cuộc tìm kiếm sự hoàn hảo nhường chỗ cho sự theo đuổi không ngừng nghỉ chiến thắng, bằng mọi giá.
